Zespół Parków Krajobrazowych
w Przemyślu

Projekt Greenhealth - Wizyta studyjna w Chorwacji

W dniach 22-23 listopada 2023 r. partnerzy projektu GREENHEALTH, którzy przybyli z Niemiec, Polski, Słowacji, Hiszpanii i Szwecji, spotkali się w malowniczym Dubrowniku (Chorwacja) na 2-gich międzyregionalnych warsztatach edukacyjnych połączonych z wizytą studyjną. Położony na wybrzeżu Adriatyku region Dubrownika jest najbardziej wysuniętą na południe częścią Chorwacji. Region ten słynie z turystyki, gdyż charakteryzuje się doskonale zachowanymi murami obronnymi z białego kamienia z potężnymi fortami i wieżami, charakterystycznymi barokowymi domami z czerwonymi dachami oraz wieloma gotycko-renesansowymi pałacami. Dubrownik znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO od 1979 roku i jest często nazywany „Perłą Adriatyku”.

Pierwszego dnia Partnerzy zostali powitani przez przedstawicieli Instytucji Publicznej ds. Zarządzania Chronionymi Obszarami Przyrodniczymi Żupanii Dubrownicko- Neretwiańskiej.

 

Warsztaty rozpoczął Carles Castell (Europarc) od szczegółowego przedstawienia dobrych praktyk zaimplementowanych w programie Healthy Park Healthy People.

W dalszej części warsztatów uczestnicy brali udział w grupowych ćwiczeniach, których celem było zidentyfikowanie, w oparciu o przedstawioną wcześniej dobrą praktykę z Diputació de Barcelona, potencjalnych obszarów (w praktykach partnerów), które mogłyby zostać dodatkowo wdrożone w trakcie realizacji projektu Greenhealth, aby lepiej realizować jego cele oraz jednocześnie wzmocnić wpływ dobrych praktyk realizowanych w regionach partnerów. Ponadto uczestnicy tego ćwiczenia, bazując na omówionych wcześniej elementach składowych, które odpowiednio ze sobą połączone stanowią o sukcesie konkretnej dobrej praktyki, próbowali zidentyfikować w swoich praktykach te elementy, które nie zostały dotychczas zauważone, ale miałyby duży potencjał adaptacyjny w przyszłości.

Kolejnym punktem warsztatów było omówienie przez każdego z partnerów propozycji dobrych praktyk zdiagnozowanych w swoich regionach w zakresie I obszaru tematycznego tj.: przekrojowego uwzględnienia zdrowia / dobrostanu w zarządzaniu obszarami chronionymi, w tym również wykorzystanie technologii i budowanie potencjału zarządzających obszarami chronionymi i innych pracowników. Z ramienia Województwa Podkarpackiego swoje prezentacje przedstawili: Dariusz Kozik – p.o. Dyrektora Zespołu Parków Krajobrazowych w Przemyślu pt.: „Rajdy piesze”, dr Łukasz Lis z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska pt.: „Wykorzystanie rezerwatów przyrody Województwa Podkarpackiego dla poprawy zdrowia i samopoczucia” oraz Antoni Jeż – lokalny koordynator projektu Greenhealth z UMWP „Dodatkowe wstępne propozycje dobrych praktyk” (spacer z leśnikiem – propozycja RDLP w Krośnie oraz aktywności organizowane przez Bieszczadzki Park Narodowy).

Dzień pierwszy zakończyło spotkanie Komitetu Sterującego projektu. Kluczowe informacje z zakresu raportowania, zarządzania, aktualnego stanu realizacji oraz przyszłych aktywności i planu działań w 2-gim semestrze przedstawiły: Consuelo García (EuroVértice Consultores) oraz  Anna Castelli (Europarc).   

W dniu 23 listopada br. odbyła się wizyta studyjna. Uczestnicy mieli okazję odwiedzić Park leśny Wielka i Mała Petka, znajdujący się na wzgórzach półwyspu Lapad. To jedyny obszar przyrodniczy na terenie Dubrownika objęty ścisłą ochroną. Występuje w nim m.in. sosna alepska wpisana do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. W parku występują również inne rzadkie rośliny (takie jak powój skalny) oraz wiele gatunków ptaków.

Następnie uczestnicy odwiedzili miejscowość Konavle, gdzie wspięli się na wieżę Sokol. Została ona zbudowana jako iliryjska i rzymska fortyfikacja. Pod koniec XIV wieku przekazana Republice Dubrownickiej. Wieża przetrwała wielkie trzęsienie ziemi w 1667 roku, jednak z czasem uległa znacznemu zniszczeniu. Jej ruiny zostały zakupione przez Stowarzyszenie Przyjaciół Zabytków Dubrownika w 1965 roku, a twierdza w 2013 r. została całkowicie zrekonstruowana i otwarta dla odwiedzających.

Na rzece Ljuta w miasteczku o tej samej nazwie znajduje się kompleks młynów Konavoski Mlini. Górny bieg rzeki Ljuta, jednej z najczystszych w Chorwacji, jest chronionym obszarem przyrody. Tereny te pokrywają piękne lasy, a wokół samej rzeki wybudowano drewniane pomosty. Młyny stanowią pomnik kulturowego dziedzictwa tej części Dalmacji. Przy jednym z zachowanych młynów działa restauracja Konavoski Dvori – jedyna w Chorwacji posiadająca certyfikat Eco Green. Gościli tu m.in. promotor bokserski Don King, czy Bono z U2.

Następnie uczestnicy wizyty odwiedzili Lokalne muzeum w Konavle. Zostało ono założone w 1974 r. Przed wojną domową w 1991 r. zostało urządzone jako typowy dom z eksponatami męskiego, damskiego stroju narodowego i haftu. Eksponaty muzealne zostały dostarczone m.in. przez mieszkańców tego regionu. Podczas wojny domowej budynek został doszczętnie spalony, a część zbiorów muzealnych uległa zniszczeniu. Eksponaty muzealne eksponowane dziś przetrwały dzięki szybkiej ich ewakuacji. Obecnie eksponaty w muzeum prezentują kobiece i męskie stroje narodowe Konavle z różnych okresów, inne rękodzieła tekstylne, biżuterię, broń białą, instrumenty muzyczne, obrazy i fotografie. Włączenie lokalnych mieszkańców w działalność muzeum jest próbą ożywienia wspomnień o dziedzictwie i przekazania ich przyszłym pokoleniom.

Ostatnim punktem wizyty studyjnej był wyjazd do jaskini Šipun. To niewielka i łatwo dostępna jaskinia położona w pobliżu miasteczka Cavtat. Na końcu korytarza jaskini mieści się zbiornik wodny połączony z morzem. Z tego powodu jego poziom jest  zawsze taki sam jak poziom morza. Ten basen jest główną atrakcją, ze względu na żyjącą w nim bogatą faunę skorupiaków. Jaskinia posiada niezwykłą liczbę gatunków troglobiontów (ok. 100 gatunków). To największa liczba gatunków znalezionych w jakiejkolwiek chorwackiej jaskini. Około 40 z nich to prawdziwe troglobionty (endemiczne) – występujące tylko w tym miejscu. Jaskinia była otwarta dla odwiedzających w różnych okresach. W XIX wieku odwiedzający byli oprowadzani po jaskini przez miejscowych z pochodniami. Około 2010 r. w ramach projektu ochrony przyrody finansowanego przez UE jaskinia została odnowiona, szlaki naprawione, zbudowano nowe poręcze i zainstalowano oświetlenie. W rzeczywistości okazało się to złym pomysłem, ponieważ bogata endemiczna fauna nie zniosła dobrze światła i odwiedzających. Jaskinia przestała być ogólnodostępna ok. 2012 r.