Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego
Utworzony rozporządzeniem nr 11 Wojewody Przemyskiego z dnia 16 grudnia 1991 r zaktualizowany Rozporządzeniem Nr 11 Wojewody Przemyskiego z dnia 24 kwietnia 1997 r. Obecnie zajmuje powierzchnię 60.561 ha w gminach: Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Przemyśl w powiecie przemyskim, Miasta Przemyśl, Gminy Dynów i Miasta Dynów. MAPA
 |
|
|
Obszar Parku obejmuje jedyny w Polsce fragment najbardziej wysuniętych na zachód lesistych pogórzy Karpat Wschodnich. Zachowany tu jest jedyny w łuku karpackim skręt fałdów czołowych Karpat, tworzący tzw. sigmoidę przemyską. Pogórza - niewysokie, przepiękne góry z rusztową rzeźbą grzbietów oraz kratową siecią dolin rzecznych - sięgają do ponad 600 m. n.p.m. Najwyższe to: Suchy Obycz (617 m. n.p.m.) i Kopystańka (541 m. n.p.m.). Charakterystyczne przełomy Sanu, zwłaszcza w rejonie Słonnego, Wybrzeża, Iskani, Babic, Nienadowej i Krasiczyna urozmaicają ten zachowany w znacznej części krajobraz naturalny. Osobliwe są również odkrywki fliszu karpackiego, np.: w Rybotyczach i Kotowie oraz po kamieniołomach w Krzeczkowej. Rozległe kompleksy leśne, w postaci buczyn i grądów, stanowią dominujący element krajobrazotwórczy. Lasy zajmują bowiem 64 % powierzchni Parku. Najpiękniejsze lasy jodłowo - bukowe oraz dobrze zachowane naturalne buczyny, można podziwiać w wyższych partiach Pogórza, w paśmie Turnicy.
 |
|
|
Niżej rozciąga się strefa wielogatunkowych lasów liściastych,
z dominacją dębu, grabu, lipy drobnolistnej i klonu. W dolinach rzek i potoków dotrwały do naszych czasów lasy łęgowe z wiązem, jesionem i dębem szypułkowym. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym Pogórza jest podgórska forma buczyny karpackiej, w drzewostanie której obok buka występuje dość licznie jodła, a także świerk, jawor i wiąz górski. Duży wpływ na wygląd szaty Pogórza miał proces sztucznego wprowadzania w latach 1945 - 47 sosny i modrzewia na użytki rolne po wysiedleniu ludności ukraińskiej.
Wielką osobliwością przyrodniczą Parku są zbiorowiska kserotermiczne przypominające kwietny step łąkowy (Rybotycze, Makowa). Cennym jest także obecność torfowiska przejściowego i wysokiego w okolicach Dubiecka (m. Bachórzec. Objętego ochroną prawną w rezerwacie "Broduszurki".
 |
|
|
Na skutek przenikania różnych elementów flory (górski, nizinny i pontyjski) roślinność Parku charakteryzuje się dużą różnorodnością. W składzie szaty roślinnej występuje ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, z tego ścisłej ochronie gatunkowej podlega 47, natomiast częściowej - 16. Z grupy roślin całkowicie chronionych dość licznie występują: kłokoczka południowa, lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, gatunki z rodziny storczykowatych oraz bluszcz pospolity. Ten ostatni występuje często w lasach Parku, jako okazałe pnącze zakwitające jesienią. Bogata i zróżnicowana flora naczyniowa zawiera również w swym składzie gatunki uznane za rzadkie, narażone na wyginięcie bądź wymierające umieszczone na "Liście roślin zagrożonych w Polsce". Gatunkami rzadkimi są: bylica piołun, pszeniec grzebieniasty, ostrożeń siedmiogrodzki, głóg Palmstrucha i zaraza gałęzista, zaś narażonymi na wyginięcie: dziewanna austriacka, dzwonecznik wonny oraz 4 gatunki z rodziny storczykowatych - storzan bezlistny, storczyk plamisty, kruszczyk błotny i storczyk kukawka. Grupę roślin wymierających reprezentują: kręczynka jesienna, storczyk cuchnący oraz buławnik czerwony. Flora Parku liczy 3 subendemity ogólnokarpackie: tojad mołdawski, żywiec gruczołowaty i żywokost sercowaty oraz odmianę wschodniokarpacką śnieżycy wiosennej.
 |
|
|
Najwartościowsze elementy przyrody chronione są w 9 rezerwatach:
"BRZOZA CZARNA W RECZPOLU"
"KRĘPAK"
"BRODUSZURKI"
"TURNICA"
"REBERCE"
"PRZEŁOM HOŁUBLI"
"KALWARIA PACŁAWSKA"
"KOPYSTANKA"
"LEONCINA"
Ochroną pomnikową objęto dotychczas 150 obiektów przyrody żywej. Najliczniejsze są lipy i dęby. Przewiduje się objąć tą formą ochrony dalszych kilkaset obiektów przyrody żywej. Najokazalsze drzewa można spotkać w zabytkowych ogrodach i parkach. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje jeden z najbogatszych gatunkowo w naszym kraju ogrodów krajobrazowych w Krasiczynie. Osobliwością w skali kraju jest okazały jałowiec (36 cm średnicy na wys. pierśnicy) rosnący na bardzo stromym brzegu Sanu w Babicach, gm. Krzywcza. Indywidualną formą ochrony przyrody w postaci stanowisk dokumentacyjnych objęto 13 obiektów przyrody nieożywionej.
 |
|
|
Ciekawa jest również fauna Parku. Stwierdzono tu 3 chronione gatunki ryb, 16 gatunków płazów i gadów, 134 gatunki lęgowych ptaków oraz 30 gatunków ssaków. 39 gatunków kręgowców znajduje się na czerwonej liście rzadkich i wymierających", m.in. orzeł przedni, orlik krzykliwy, dzięcioł trójpalczasty, puchacz, puszczyk uralski, nocek Bechsteina, bóbr europejski, żbik i żaba dalmatyńska.
W dużych kompleksach leśnych mają tu swoją ostoję ssaki: jeleń karpacki, sarna, dzik, ryś i żbik, a z płazów traszka karpacka będąca jedynym wśród kręgowców, karpackim endemitem. Gnieżdżą się tu jastrzębie, pustułki, puchacze, inne gatunki sów, orlik krzykliwy (ok. 10 % populacji krajowej), trzmielojad oraz bocian czarny. Prowadzone w ostatnich latach badania drobnej fauny w dolinie Wiaru wykazały na terenie Parku obecność endemicznych elementów wschodniokarpackich, reprezentowanych przez 17 gatunków chrząszczy, ślimaków i krocionogów. Ponadto stwierdzono 12 gatunków nowych dla naszej fauny.
 |
|
|
Wyjątkowe wartości naukowe, przyrodniczo - krajobrazowe Pogórza Przemyskiego skłoniły przyrodników do przygotowania projektu utworzenia tutaj parku narodowego. Podkreśla się przy tym, że utworzenie parku w tej części Karpat Wschodnich byłoby ważnym uzupełnieniem krajowego systemu obszarów chronionych.
ZWIEDZANIE PARKU - obszar Pogórza Przemyskiego leżący w strefie współżyjących ze sobą kultur zachodniej i wschodniej charakteryzuje duża różnorodność obiektów zabytkowych, szczególnie budownictwa sakralnego.
 |
|
|
Wśród nich najcenniejszymi są :
kościoły zabytkowe w Birczy, Krasiczynie, Rybotyczach i Kalwarii Pacławskiej. Ostatni z wymienionych zasługuje na baczniejszą uwagę. Wraz z klasztorem o.o. Franciszkanów zbudowanym przez Fredrę w XVII wieku, spalonym doszczętnie w połowie XVIII w. - następnie odbudowanym przez Szczepana Dwernickiego (cześnika przemyskiego), zabytkowymi kaplicami i kapliczkami pątniczymi jest miejscem kultu Maryjnego.Raz do roku, w sierpniu, w czasie odpustu, zabytkowy rynek i klasztorne obejścia zapełnia kilkutysięczny tłum wiernych, wędrując potem pątniczymi dróżkami od kaplicy do kaplicy,
cerkwie drewniane w Piątkowej i Leszczynach,
cerkwie w Huwnikach, Olszanach oraz najstarsza i jedyna w kraju typu obronnego z XV/XVI wieku w Posadzie Rybotyckiej wewnątrz bogato polichromowana,
cerkwie użytkowane jako kościoły rzymskokatolickie w Brylińcach, Jaworniku Ruskim, Kopystnie, Lipie i Mielnowie.
 |
|
|
Z zabytków budownictwa typu rezydencyjno - obronnego na szczególną uwagę zasługuje XVI - wieczny zamek w Krasiczynie, klejnot architektury renesansowej, zespół pałacowo - parkowy w Birczy oraz pozostałości dworskie w Jaworniku Ruskim i Huwnikach, jak również grodziska w VIII - XII wieku rozmieszczone wzdłuż Sanu i Wiaru.
Fakt ciągłego ścierania się na tym terenie różnych prądów religijnych ma odzwierciedlenie także w tworzeniu się cmentarzy. Wszystkie są miejscami spokoju, jednakże niektóre z nich, ze względu na zabytkowy charakter, są warte zwiedzenia. Zachowało się na nich bowiem wiele ciekawych rzeźb, figur, nagrobków i kapliczek o wartości historycznej. Na szczególną uwagę zasługuje cmentarz rzymskokatolicki w Krasiczynie i cmentarze żydowskie (kirkuty) w Birczy, Rybotyczach i Krasiczynie.
Wiele miejscowości Parku charakteryzuje ciekawy układ przestrzenny z zabytkami architektury ludowej o konstrukcji zrębowej i przysłupowej. Takie zespoły urbanistyczne spotkać można w Birczy, Kalwarii Pacławskiej i Rybotyczach.
 |
|
|
Warunki naturalne Pogórza stwarzają doskonałe możliwości uprawiania różnorodnych form turystyki kwalifikowanej. Przez najciekawsze elementy przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe Parku prowadzą piesze szlaki turystyczne. Przyrodniczy przewodnik pt. Wędrujemy po szlakach turystycznych Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego będzie znaczną pomocą dla miłośników przyrody.
SZLAK CZERWONY - swój początek bierze w Przemyślu i prowadzi przez najwyższe wzniesienia Parku (Wapielnica - 393 m npm, Kopystańka - 541 m npm, wspaniały punkt widokowy). Na terenie Parku długość jego wynosi 39 km.
SZLAK NIEBIESKI - jest najdłuższym szlakiem w Parku. Charakterystyczną cechą tej trasy jest jej przebieg na znacznej długości przez tereny leśne. Na niewielkim odcinku prowadzi brzegiem Sanu. Na teren Parku wchodzi w Dynowie, biegnąc w kierunku wschodnim, by następnie na wzniesieniu Wapielnica, skręcić na południe w kierunku Kalwarii Pacławskiej. Z Kalwarii szlak skręca do wsi Pacław, schodzi na trawiaste wzgórza do wsi Paportno, by zgłębić się w ścieżkę na wierzchołek Suchego Obycza. Następnie kierując się na południowy zachód wchodzi na teren Parku Krajobrazowego Gór Słonych kończąc bieg w Ustrzykach Dolnych.
 |
|
|
PĄTNICZY SZLAK IM. JANA PAWŁA II - utworzony w 1991r. Liczy 22 km. Rozpoczyna się w Przemyślu i na odcinku 5 km biegnie trasą szlaku czerwonego, następnie - niebieskiego, aż do miejscowości Kalwaria Pacławska. Położenie wsi na szczycie wzniesienia (465 m. n.p.m.) jest wspaniałym miejscem widokowym, z którego można podziwiać malowniczą dolinę Wiaru oraz masyw Turnicy.
SZLAK ŻÓŁTY jest znakiem wybitnie przyrodniczym, gdyż wiedzie środkiem puszczy karpackiej. Zaczyna się na szczycie Suchego Obycza, obierając kierunek północny, przez drogi leśne dochodzi do drogi rybotyckiej. Za Posadą Rybotycką łączy się ze szlakiem czerwonym.
 |
|
|
SZLAK ZIELONY GÓRSKI - długość ok. 20 km. Zaczyna się w Birczy i wiedzie środkiem fragmentu dawnej puszczy karpackiej. Ułatwia prześledzenie zmieniających się drzewostanów i bogactwa roślinnego. Prowadzi przez piękną dolinę otoczoną wzgórzami gdzie niegdyś była dawna wieś Łomna. Obecnie tylko nieliczne drzewa owocowe wskazują na istnienie dawnych zagród w Parku. Szlak kończy swój bieg na litej drodze Arłamów - Jureczkowa. Tutaj łączy się ze szlakiem niebieskim.
SZLAK CZARNY - prawobrzeżny szlak forteczny"Twierdzy Przemyśl" tylko w niewielkiej części przebiega przez Park i otulinę. Prowadzi wiejskimi i leśnymi drogami po najciekawszych fortach. Na całej długości, tj. od Łapajówki do Dybawki Górnej liczy 28 km. Lewobrzeżny szlak forteczny nie przebiega przez tereny parkowe, niemniej jednak jest tak samo godny przejścia jak i prawobrzeżny.
Mając do dyspozycji sprzęt rowerowy można przejechać i podziwiać cały Park zarówno od strony przyrodniczej, krajobrazowej jak historycznej i kulturowej. Opracowane 14 tras rowerowych w przewodniku rowerowym pt. Po drogach i bezdrożach Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego pozwolą rowerzyście zorganizować wypad w sposób najkorzystniejszy. Jedna z piękniejszych dróg w kraju (dzięki swoim serpentynom) Przemyśl - Sanok przebiega przez środek Parku, natomiast drogi Przemyśl - Dynów i Przemyśl - Huwniki okalają go. W rzekach Parku można skorzystać z kąpieli przekonując się jednocześnie, że Wiar należy do jednej z najczyściejszych rzek Polski, natomiast szlak wodny od Dynowa do Przemyśla stwarza dogodne warunki do uprawiania turystyki kajakowej. Podczas śnieżnych zim wzgórza Parku doskonale nadają się do uprawiania narciarstwa i saneczkarstwa. Szczególnie godne polecenia są wzgórza w okolicy Korzeńca, gdzie znajduje się wyciąg narciarski. W okresie lata atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu może być wędkarstwo uprawiane na rzece San oraz jego dopływach.