Park Krajobrazowy Gór Słonnych
Zbiorcze informacje na temat Parku Krajobrazowego Gór Słonnych
Uchwała Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych z dnia 28 października 2013r.
Zmiana Uchwały Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych z dnia 31 marca 2014r.
Załącznik nr 1 i nr 4 do Uchwały Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 25 września 2017r.
Zmiana uchwał Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawach parków krajobrazowych z dnia 12 września 2022 r.
PLAN OCHRONY PARKU KRAJOBRAZOWEGO GÓR SŁONNYCH
Utworzony został rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego w 1992 r. na powierzchni 38 096 ha. W 2005 roku jego powierzchnia wynosiła 56 032 ha. Obecnie powierzchnia parku wynosi 56.188 ha i obejmuje gminy: Sanok, Tyrawa Wołoska i Miasto Sanok w powiecie sanockim, Gminę Ustrzyki Dolne i Miasto Ustrzyki Dolne w powiecie bieszczadzkim, gminy: Lesko i Olszanica w powiecie leskim. Według podziału fizjograficznego Park obejmuje północne fragmenty Gór Sanocko - Turczańskich przechodzących w Pogórze Przemyskie. Wschodnią granicę Parku stanowi granica państwowa z Ukrainą na odcinku Bandrów - Arłamów, od południa - linia drogowo - kolejowa na odcinku Ustrzyki Dolne - Lesko. Zachodnia granica biegnie doliną Sanu od Monasterca po Dobrą i wreszcie północna - granicą administracyjną gminy Ustrzyki Dolne. Park obejmuje swoim obszarem typowe dla Karpat Wschodnich pasma górskie: Gór Słonnych i Chwaniowa. Pięknie, rusztowo uformowane grzbiety górskie ułożone z kierunku północnego zachodu na południowy wschód poprzecinane są siecią rzek i potoków będących dopływami Sanu i Wiaru. Przez południowo - wschodnią część Parku przechodzi granica głównego europejskiego działu wód, oddzielającego zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Wody do Morza Czarnego z terenu Polski zbiera Strwiąż, wypływający ze stoków góry Berdo, doprowadzając je najpierw do Dniestru.
MAPA
 |
|
(widok na lotnisko) |
Osobliwością Parku są licznie występujące słone źródła, o których w swoim dziele "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" pisał Stanisław Staszic. Znaczne ich zagęszczenie znajduje się w obrębie szczytu Na Opalonym. Naliczono 78 potoków, które odprowadzają wody o różnym stopniu zawartości soli.
Nie tylko solanki ukryte są pod powierzchnią ziemi. Znane są złoża roponośne ciągnące się pasmem od Berehów Dolnych i Łodyny przez Ropienkę, Wańkową i Leszczowate po Witryłów, Temeszów i Obarzym. Już w 1886 r. prowadzono eksploatację ropy naftowej w Ropience, a tuż przed II wojną stanęło na tym terenie 70 szybów o średniej głębokości 300 m. Obecnie złoża są już na wyczerpaniu.
Pogórza i grzbiety górskie porośnięte w 73% kompleksami leśnymi administrowane są przez Nadleśnictwa: Bircza, Brzegi Dolne, Brzozów i Lesko. Pośród lasów wyłaniają się enklawy pól uprawnych, łąk i pastwisk, na których mieszkańcy Parku wypasają owce i kozy rzadziej bydło. Niezamieszkałym dolinom Parku uroku dodają stare drzewa owocowe pozostałe po dawnych wsiach wysiedlonych w latach 1945-47.
 |
|
|
Zbiorowiska leśne porastające doliny, pogórza i niewysokie góry tworzą piętrowy układ roślinności.
Powyżej 500 m. n.p.m. szatę roślinną tworzy piętro regla dolnego, które stanowią lasy bukowe i bukowo-jodłowe z runem charakterystycznym dla żyznej buczyny karpackiej. Roślinność występującą do 500 m. n.p.m. stanowi piętro pogórza, którego wyższe partie porasta podgórska forma buczyny karpackiej, niższe zaś - grądy odmiany wschodniokarpackiej. W dolinach rzecznych występują głównie zarośla wiklinowe i nadrzeczna olszynka karpacka. Wysoki stopień naturalności tego terenu wyraża się dużym bogactwem florystycznym, liczącym ok. 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu gatunków górskich, podgórskich i pontyjskich. Na tych stosunkowo niewielkich wysokościach występuje aż 68 gatunków górskich, w tym 5 subalpejskich i 45 reglowych. Wschodniokarpacki charakter zbiorowiskom roślinnym Parku nadają gatunki wschodnie, m.in. groszek wschodniokarpacki, smotrawa okazała, lulecznica kraińska i żywokost sercowaty. Florę pontyjską reprezentuje 79 gatunków kserotermicznych, z których należałoby wymienić: czosnek zielonawy, przelot pospolity, kłosownicę pierzastą, kruszczyk siny, dzwonek brzoskwiniolistny, wilczomlecz lancetowaty,goryczkę krzyżową oraz miodownik melisowaty.
Osobliwością dendrologiczną Parku są drzewiaste formy cisa występujące w ok. Serednicy oraz stanowisko krzewu - kosa olcha w ok. Bandrowa, natomiast geologiczną - odkrywki fliszu karpackiego rozrzucone po całym jego terenie.
Duże powierzchnie kompleksów leśnych poprzecinanych połaciami pól uprawnych i ciekami wodnymi stwarzają dogodne warunki do rozwoju i bytowania dla wielu gatunków zwierząt, w tym typowych dla fauny puszczańskiej.
 |
|
|
W Parku spotkać można takie gatunki jak: niedźwiedź brunatny, ryś, wilk, żbik, wydra, jeleń szlachetny, dzik, orzeł przedni, orlik krzykliwy i grubodzioby, jastrząb, trzmielojad, puchacz, puszczyk uralski, sóweczka, dzięcioł trójpalczasty i białogrzbiety. Łąki w dolinach rzek i potoków są miejscem żerowania dla wielu gatunków ssaków: jelenia szlachetnego, sarny, dzika, lisa i borsuka. Doliny te są również wspaniałym terenem łowieckim ptaków drapieżnych oraz miejscem gniazdowania zagrożonego w skali globalnej derkacza.
Ponadto w obrębie Parku odnotowano wśród bezkręgowów wiele endemitów wschodnio-, zachodnio- i ogólnokarpackich głównie wijów, chrząszczy i ślimaków.
O wysokich wartościach przyrodniczo - krajobrazowych Parku świadczy fakt, że planuje się objąć część jego terenu najwyższą formą ochrony - parkiem narodowym, pod nazwą TURNICKI.
Obecnie na znacznej części powierzchni powstały rezerwaty przyrody. Pięć istniejących zajmuje pow. 899 ha.
Są to rezerwaty o charakterze leśnym.
 |
|
|
"CHWANIÓW"
"DYRBEK"
"GÓRA SOBIEŃ"
"NA OPALONYM"
"POLANKI"
"BUCZYNA W WAŃKOWEJ"
"NAD TRZCIAŃCEM"
"NA ORATYKU"
"CISY W SEREDNICY"
Przemierzając ten słabo zurbanizowany teren nie można oprzeć się wrażeniu, że panuje tu idealna harmonia człowieka z naturą.
 |
|
Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Parasekwy obecnie kościół rzymskokatolicki w miejscowości Stefkowa
|
Krajobraz naturalno-kulturowy Parku jawi się jako kraina "dzikich lasów", opustoszałych wiosek i bogatej historii. Jednakże ślady wspaniałej przeszłości obecnie spotyka się tylko w postaci zabytków historyczno-kulturowych. Niektóre z miejscowości rozwijały się znakomicie już w średniowieczu, czego dowodem są liczne grodziska np.: w Olszanicy, Tyrawie Wołoskiej i Tyrawie Solnej. Z nowszej historii wśród naturalnego krajobrazu przebijają się zabytki miejskiej przeszłości Mrzygłodu, XVII - wieczny dwór z pięknym parkiem w Załużu oraz pałac i park z XIX wieku w Olszanicy.
Park jako kraina pogranicza i dwóch narodów obfituje również w obiekty sakralne, głównie cerkwie greckokatolickie. Wystające kopuły pięknych cerkwi widoczne są w Bezmiechowej, Bandrowie, Brzegach Dolnych, Hołuczkowie, Krecowie, Krościenku, Liskowatem, Łodynie, Paszowej, Rakowej, Rudence, Serednicy, Siemuszowej, Stefkowej, Tyrawie Solnej.
W niektórych miejscowościach Parku zachowało się jeszcze budownictwo mieszkalne dolinian.
 |
|
z Tyrawy Wołoskiej i jego prace |
"Dzikość", spokój i harmonia w przyrodzie są źródłem natchnienia i inspiracji do pracy twórczej dla poetów i artystów.
Wspomnieć należy o nieżyjącej już poetce Marii Czerkawskiej mieszkającej i tworzącej w Bezmiechowej, czy artyście - rzeźbiarzu z Tyrawy Wołoskiej - Bogusławie Iwanowskim. Tego niezwykle uzdolnionego, wrażliwego i pracowitego kresowiaka do tej miejscowości, po życiowej tułaczce, przyciągnęło piękno Gór Słonnych. Galerię rzeźby pn."Quo vadis" można zwiedzać codziennie o każdej porze dnia.
Różnorodność krajobrazowo - kulturowa predestynuje ten teren do rozwoju i uprawiania różnorodnych form turystyki. Niestety infrastruktura turystyczna jest prawie nierozwinięta. Amatorzy pieszych wędrówek mogą poznawać jego walory na wyznakowanych szlakach turystycznych: czerwonym, niebieskim, żółtym oraz łącznikowych: zielonym i żółtym.
SZLAK CZERWONY - w Parku ma przebieg: Olchowicki Potok - Liszna - G. Słonny - G. Słonna - G. Przysłup - Rakowa - Zawadka - G. Poręba.
SZLAK NIEBIESKI - na teren Parku wkracza w ok. Łodyny, biegnie na G. Brańcową - G. Truszowskie - G. Na Opalonym - Arłamów i dalej wchodzi na teren PKPP.
SZLAK ZIELONY (łącznikowy) jest odnogą szlaku czerwonego i biegnie od szczytu G. Słonna do G. Przysłup, schodząc do drogi Załuż - Lesko biegnie obok rezerwatu "Góra Sobień" i dochodzi do stacji PKP w Załużu.
SZLAK ŻÓŁTY (łącznikowy) do Parku wchodzi w Jankowcach, dalej biegnie przez Czarny Dział - "lotnisko" w Bezmiechowej i grzbietem Gór Słonnych dochodzi do szlaku czerwonego.
ŻÓŁTY SZLAK wchodzi do Parku w m. Podgaje i prowadzi na G. Orli Kamień.
Wędrówka szlakami po Parku to prawdziwa "uczta dla oczu", gdyż co rusz z różnych punktów widokowych podziwiać można piękne panoramy Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Pogórza Przemyskiego czy samych Gór Słonnych. Przepiękne krajobrazy wyłaniają się również turystom zmotoryzowanym poruszającym się po, wijącej się w ok. Tyrawy Wołoskiej w kształcie serpentyny, drodze Przemyśl - Sanok.
Zbadane w 1928 roku korzystne prądy powietrzne na jednym ze zboczy Gór Słonnych w Bezmiechowej stały się również powodem do zorganizowania w 1930 roku pierwszego w Polsce szkolenia pilotów szybowcowych, a następnie słynnej Szkoły Szybowcowej. Zlikwidowanej w 1951 roku decyzją władz szkole, dawną świetność próbuje przywrócić Politechnika Rzeszowska i Aeroklub Bieszczadzki. Dzięki próbom reaktywowania "lotniska" Bezmiechowa staje się coraz większą atrakcją dla amatorów lotów szybowcami.
Pogórza i niewysokie góry stanowią również idealne miejsce dla amatorów paralotniarstwa. Bezkresne obszary Parku predestynują go także do jazdy konnej i rowerowej. Zarówno konie jak i rowery można wynająć w Ośrodku Wypoczynkowym w Arłamowie, dysponującym wieloma miejscami noclegowymi, niestety dla turystów z "bogatą kieszenią".
W okresie zimowym na terenie Ośrodka funkcjonuje, coraz popularniejszy, wyciąg narciarski.
Mamy nadzieje, że zachęciliśmy Państwa do odwiedzenia tego urokliwego zakątka kraju. Pobyt w Parku pozwoli turystom bliżej poznać bogactwo przyrody, historii i kultury, a przede wszystkim - dobrze wypocząć.