Obszary chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych.
W dawnym województwie przemyskim uchwałą WRN w Przemyślu Nr XX/148/87 z dnia 25 czerwca 1987 roku, utrzymaną w mocy Obwieszczeniem Wojewody Przemyskiego z dnia 11 grudnia 1990 roku powołano:
Przemysko-Dynowski Obszar Chronionego Krajobrazu
Obejmuje południowo - zachodnią część województwa przemyskiego o łącznej powierzchni 48.475 ha. Spełnia funkcję otuliny dla Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Obszar o charakterze podgórskim z licznymi, niezbyt wysokimi pasmami i wzgórzami, poprzecinany jest potokami. Najwyższe wzniesienia dochodzą do 430 m n.p.m.
Przez omawiany teren prowadzą 3 oznakowane turystyczne szlaki piesze: żółty, zielony i niebieski. Wędrując nimi turyści mogą podziwiać pomniki przyrody, krajobrazy dolin rzek oraz zapoznać się z pamiątkami historycznymi i walorami kulturowymi. W obszarze najokazalszymi drzewami pomnikowymi są:
- 400 - letnia lipa i 200 - letni dąb szypułkowy w Dynowie,
- kilkadziesiąt dębów szypułkowych w parku w Bachórcu,
- dąb szypułkowy w Kuźminie,
- lipy 200 i 300 letnie w Pruchniku,
- 400 - letni dąb szypułkowy w Babicach,
- 2 dęby szypułkowe w wieku 450 i 400 lat w Wapowcach.
Osobliwością geologiczną są formacje solonośne w Kormanicach, Aksmanicach, Dubiecku i Sólcu.
Spotkać można rzadkie gatunki zwierząt. Do najciekawszych gadów należy żmija zygzakowata; ptaków - jastrząb, myszołów, trzmielojad i bocian czarny; ssaków - gronostaj, dzik i kuna leśna.
Bocian czarny (Ciconia nigra)
Najatrakcyjniejszymi miejscowościami historyczno - kulturowymi są: Dubiecko, Dynów, Babice, Krzywcza i Pruchnik. Dubiecko, gdzie urodził się w 1735 r. biskup Ignacy Krasicki, poeta Oświecenia, znane jest z zabytkowego pałacu z XVIII wieku (dawniej zamku z XVI wieku)wraz z okalającym go parkiem. Mieści się w nim Muzeum Biograficzne Ignacego Krasickiego a w parku - pomnik postawiony w 1935 roku, w dwusetną rocznicę urodzin poety.
Dynów, to miasto średniowieczne z pięknym XV - wiecznym kościołem, przebudowanym w 1663 roku. Głowa byka w herbie miast ta jest pamiątką zorganizowania w 1603 roku przez Stanisława Wapowskiego na rynku - walki byków.
Babice - w XV wieku miały prawa miejskie. Pamiątką po lepszych czasach jest układ zabudowy z prostokątnym rynkiem stanowiącym centrum obecnej wsi. W barokowym kościele - ambona w kształcie łodzi. Na jednej z dwóch dzwonnic wisi XVII - wieczny dzwon z gdańskiej ludwisarni. Obok kościoła stoi późnoklasycystyczna plebania z 1840 roku. Zespół dworski z XIX wieku (dwór murowano - drewniany, spichlerz murowany, kuźnia murowana) - obecnie po adaptacji Ośrodek Wypoczynkowo - Szkoleniowy.
Krzywcza - dawne miasteczko. W 1921 roku liczyło 174 domy w których mieszkało 928 mieszkańców. Cennym zabytkiem jest kościół parafialny pw. Narodzenia NMP ufundowany w 1625 r. przez Marcina Krasickiego. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarz z XIX w. przeniesiony z kościoła jezuickiego w Przemyślu.
Pruchnik - najcenniejszym zabytkiem jest unikalny zespół drewnianej zabudowy małomiasteczkowej z XIX wieku. Przy rysunku i wybiegających z niego ulicach znajdują się zabytkowe domy, przeważnie z podcieniami, o konstrukcji słupowej oraz kościół z XVII i XVIII wieku.
Zabytkowa architektura w Pruchniku
W sąsiedztwie północno - wschodniej granicy Obszaru leży Przemyśl, stolica województwa, jedno z najstarszych miast Polski. Jego historyczno - zabytkowe znaczenie podkreślają liczne zabytkowe kamienice, obronny Zamek Kazimierzowski, stare cmentarze oraz wspomniane już przy omawianiu czarnego szlaku turystycznego, okalające miasto pierścieniem forty "Forty Przemyśl".
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu
Obejmuje obszar północno - wschodniej części województwa. Powierzchnia ogólna wynosi 31.236 ha. Spełnia funkcję otuliny dla Parków Krajobrazowych: Puszczy Solskiej i Południoworoztoczańskiego.
Uchwała Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
Bunkry z II wojny światowej z tzw. "Linii Mołotowa"
Cenny element flory przedstawiają zbiorowiska leśne z których najwartościowsze fragmenty chronione są w rezerwatach: "Jedlina" i "Minokąt".
Spotkać można również rzadkie gatunki zwierząt, szczególnie ptaki. Są to: perkoz rdzawoszyi występujący na stawach w Rudzie Różanieckiej i Lublińcu Nowym oraz puchacz w okolicy Rudy Różanieckiej. Z ssaków spotyka się często dzika, sarnę i jelenia.
W Roztoczańskim Obszarze Chronionego Krajobrazu zlokalizowane są dwie atrakcyjne miejscowości gminne: Horyniec i Narol.
Horyniec - miejscowość uzdrowiskowa posiadająca lecznicze wody siarczkowe i jedne z lepszych w Europie borowiny. Jeden z obiektów sanatoryjnych znajduje się w pałacu Ponińskich z XVII wieku otoczonym pięknym ogrodem krajobrazowym. W położonym obok sanatorium, teatrze dworskim z XIX wieku (obecnie Gminny Ośrodek Kultury) co roku w lutym odbywa się Ogólnopolski Przegląd Teatrów Małych Form "Biesiada Teatralna". Z innych zabytków posiada Horyniec kościół i klasztor o.o. Franciszkanów. Kościół ukończony w 1759 roku, to budowla barokowa. W klasztorze znajduje się kolekcja osiemnastowiecznego malarstwa portretowego.
Narol - na uwagę zasługuje tu kościół parafialny p.w. Narodzenia NPM murowany w latach 1799 - 1804, w 1914 roku spalony, a w 1915 - 1917 odbudowany, dzwonnica murowana z XIX wieku oraz zespół pałacowy z połowy XVIII wieku składający się z: pałacu, bramy głównej, dwóch murowanych kordegard otoczony pięknym parkiem geometrycznym z lat 1770 - 1781. Obecnie pałac jest mocno zniszczony - brak wystroju wnętrz.
Teatr dworski w Horyńcu, obecnie GOK
Na pograniczu Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej leży Ruda Różaniecka, w której znajduje się pałac murowany z XIX wieku. Pałac otacza park z przełomu XVIII/XIX w. o walorach krajobrazowych. Na cmentarzu partyzanckim znajdują się mogiły poległych w walce z okupantem hitlerowskim i bandami UPA w 1944 roku oraz mogiły partyzantów AK poległych w 1944 r. w walce z hitlerowcami.
Obszar posiada również wiele cennych obiektów budownictwa sakralnego. Na szczególną uwagę zasługuje zespół cerkiewny w Radrużu składający się z: cerkwi z polichromią z XVII wieku, w 1965 roku gruntownie zrekonstruowanej dzwonnicy drewnianej, pochodzącej z XVI wieku, ogrodzenia cmentarza z XVII w., murowanego domu diaka z przełomu XVIII/XIX wieku. Ponadto godne polecenia są zabytkowe kościoły w Lipsku, Płazowie oraz cerkwie w Łówczy, Kowalówce, Prusiu i Chotylubiu.
Cerkiew drewniana greckokatolicka w miejscowości Prusie
Wschodniobeskidzki Obszar Chronionego Krajobrazu
Powierzchnia ogólna wynosi 99.911 ha. Spełnia funkcję otuliny dla Parku Krajobrazowego Gór Słonnych. Cenne pod względem przyrodniczym i krajobrazowym tereny zostały uznane za rezerwaty przyrody np. w rezerwacie "Przełom Osławy pod Duszatynem" najpiękniejszy przełomowy fragment doliny rzeki Osławy wraz z otaczającym go drzewostanem bukowo-jodłowym, a w rezerwacie "Olsza kosa w Stężnicy" stanowisko olszy zielonej.
Wschodniobeskidzki Obszar Chronionego Krajobrazu
Fragment zbiornika Myczkowce
Sieniawski Obszar Chronionego Krajobrazu
Obejmuje tereny położone w środkowo - zachodniej części województwa przemyskiego. Ogólna jego powierzchnia wynosi 51.263 ha. Dominują tu Lasy Sieniawskie, będące częścią Puszczy Sandomierskiej. Na żyznych glebach części wschodniej występują lasy mieszane i bory nadające krajobrazowi niepowtarzalne piękno dzięki znacznej różnorodności form i stopniowemu przechodzeniu jednych w drugie.
Uchwała Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Sieniawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
Wiodącym gatunkiem w tym zbiorowisku była sosna pospolita i dąb szypułkowy. Zaznacza się również udział zbiorowisk grądowych z dębem szypułkowym, grabem i bukiem. W zachodniej części przeważa krajobraz kulturowy z doliną Sanu i Lubaczówki. Flora w tej części jest niezwykle ciekawa. Występują synantropy północnoamerykańskie, tj. aster amerykański i aster wirginijski. Na łąkach koło Sieniawy - kosaciec syberyjski, goździk pyszny, goryczka wąskolistna, pełnik europejski. Świadectwem dawnej świetności przyrodniczo - kulturowej są liczne okazałe drzewa i aleje pomnikowe. Fauna ma charakter wybitnie nizinny. Z ssaków można spotkać: łosia, jelenia, borsuka, kunę leśną, orzesznicę; z ptaków: gadożera, pszczołojada, kobuza, muchówkę żałobną, cietrzewia, jarząbka, bociana czarnego, remiza; z płazów: ropuchę zieloną i paskówkę. Ciekawie reprezentuje się ten obszar pod względem ichtiologicznym. W nurtach rzek występują: dziki karp, sazan, leszcz, sandacz, sum, sumik karłowaty, wzdręga i ciernik. Z gromady owadów występują: jelonek rogacz, kozioróg dębosz, modliszka i mrówkolew. Na walory kulturowe obszaru duży wpływ wywarły dzieje rodziny chorążego koronnego Mikołaja Sieniawskiego - założyciela Sieniawy. Powstała w 1720 roku wielka rezydencja magnacka, zachowana jest częściowo do dziś. Jest to zespół pałacowy z romantycznym parkiem. W pałacu gościli m.in. Tadeusz Kościuszko i car Aleksander I. Sieniawa posiada również zespół klasztorny o.o. Dominikanów z 1719 - 1754 r. i kościół parafialny z 1753 r. W dobrym stanie zachował się także ratusz z XVII wieku (obecnie urząd gminy).
Na terenie Obszaru zachowały się ponadto: park z XVIII wieku w Rudce z licznymi drzewami pomnikowymi, park dworski z XIX wieku w Tryńczy oraz drewniany dworek z XVII wieku w Cieplicach.
Cerkiewna architektura sakralna dobrze zachowała się w: Dobrej, Leżachowie, Cewkowie i Rudce. W ostatniej z wymienionych miejscowości w pobliżu cerkwi rośnie najgrubszy dąb szypułkowy w województwie mający 870 cm obwodu pnia. Atrakcyjności turystycznej temu terenowi dodają duże kompleksy leśne obfitujące w zwierzynę, owoce runa leśnego i grzyby. Głównym ośrodkiem turystyki pobytowej jest Radawa - malownicza wieś letniskowa.
Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa)