Zespół Parków Krajobrazowych
w Przemyślu

31 maj - „Imieniny” bociana białego

W ostatni dzień maja, najpiękniejszego z wiosennych miesięcy, „imieniny” obchodzi bocian biały – najbardziej polski z polskich ptaków, prawdopodobnie bardziej kojarzony z Polską niż orzeł, którego w przeciwieństwie do bociana bardzo trudno zobaczyć w naturze. Polskie bociany stanowią 20% światowej populacji tego gatunku a więc co piąty bocian na świecie jest Polakiem. Bocian przynosi wiosnę i szczęście. Pojawia się w książeczkach dla najmłodszych dzieci, a jego gniazda napotykamy przejeżdżając przez wsie, a mimo to nie wiemy o nich zbyt dużo.

Z okazji Dnia Bociana zachęcamy do bliższego poznania tego sympatycznego Polaka.

Czy wiesz, że...

• Zdolność dorosłych bocianów do wytwarzania dźwięków jest niewielka, ponieważ ptaki te mają uwsteczniony narząd głosowy. Bociany mogą czasami odzywać się syczącym głosem, jednak nie potrafią śpiewać, a ich głównym sposobem komunikacji jest klekotanie.

• Konstrukcję gniazda tworzą patyki i gałęzie układane w formie pierścienia. Nieckę środkową, czyli wyściółkę stanowi drobniejszy materiał: siano, słoma, perz, często szmaty, kawałki folii plastikowej lub papieru, a od niedawna nylonowe sznurki.

• W 1974 roku Polska wzięła udział w III Międzynarodowym Liczeniu Bociana. Od tego momentu podjęto w naszym kraju regularne, coroczne kontrole.

• Pierwszą na świecie próbę policzenia gniazd bocianich na dużym obszarze wykonał ks. prof. Eugeniusz Janota w roku 1876. Zwrócił się do nauczycieli ówczesnej Galicji z prośbą o nadsyłanie informacji o bocianach. Uzyskano dane o 1919 gniazdach.

Przylot na lęgowiska i zajęcie gniazda to chyba najbardziej wyczekiwany i komentowany przez ludzi moment w życiu bocianiej pary. Większość sąsiadów bocianich gniazd rokrocznie wyczekuje pojawienia się „swojego boćka”. Wędrujące ptaki lecą bardzo wysoko. Przelatujące bociany obserwowano na wysokości ponad 1000 m, a więc poza zasięgiem naszego wzroku i na ogół nie uświadamiamy sobie, że właśnie nad nami szybują podniebni wędrowcy.

 

Zaskoczenie i radość bywają więc duże, gdy taki wypatrywany podróżnik zjawia się nagle na gnieździe. Pierwsze, nieliczne jeszcze bociany przylatują zazwyczaj na przełomie drugiej i trzeciej dekady marca (choć niekiedy pojawiają się już na początku tego miesiąca), a ostatnie gniazda bywają zasiedlane w połowie maja.

Różnica przylotów między południową a północną Polską wynosi zaledwie 3 dni. Z prowadzonych od lat przez służby meteorologiczne obserwacji fenologicznych wynika, że ogromna większość ptaków przylatuje do nas przed 10 kwietnia. Tylko w co trzecim gnieździe samiec i samica zjawiają się w tym samym dniu. W pozostałych przypadkach jeden z ptaków przybywa z pewnym opóźnieniem. Średnio różnica między przylotem pierwszego i drugiego bociana wynosi 7 dni, ale niekiedy oczekiwanie na partnera przeciąga się do całego miesiąca.

Ptak, który pierwszy siada na gnieździe (jest to zazwyczaj samiec) natychmiast przystępuje do poprawiania konstrukcji. Znosi materiał, układa gałązki i pilnuje, aby obranego gniazda nie zajął inny bocian. Przylot drugiego ptaka powoduje, że prace nad gniazdem nabierają tempa i zwykle już po dwóch lub trzech dniach gniazdo jest odnowione.

Pierwsze jaja składane są już na początku drugiej dekady kwietnia, ale średni termin zniesienia pierwszego jaja przypada na 30 kwietnia, natomiast ostatnie zniesienia rozpoczynane są w drugiej, a wyjątkowo nawet w trzeciej dekadzie maja lub nawet na początku czerwca.

 

Większość ptaków opuszcza tereny lęgowe w ostatniej dekadzie sierpnia, ale niektóre ptaki, nie obarczone obowiązkami rodzicielskimi odlatują przed 15 sierpnia. Ostatnie wędrujące grupy można obserwować jeszcze we wrześniu. Młode ptaki odlatują przed dorosłymi i znikają z lęgowisk stopniowo i bez gromadzenia się w większe grupy, a więc niepostrzeżenie. Starsze natomiast gromadzą się przed odlotem na sejmikach. Średni termin odlotu ptaków z południowej Polski przypada na 27 sierpnia, Jesienny przelot trwa około 2 miesięcy i bociany pojawiają się na zimowiskach w różnych rejonach Afryki w październiku lub listopadzie.

Któż z nas nie potrafi rozpoznać i nie lubi bociana? Na tak postawione pytanie większość Polaków zapewne by się oburzyła - choć trzeba stwierdzić, że zapewne niewiele osób potrafiłoby szybko odróżnić bociana białego od jego bliskiego kuzyna, bociana czarnego. Zobaczcie sami.

Oba z tych gatunków można spotkać w naszych parkach krajobrazowych.

Bocian czarny w przeciwieństwie do swojego białego kuzyna zamieszkuje lasy. Swoje oblicze skrywa przed nami wysoko w koronach drzew, gdzie zakłada gniazdo, do którego dostać się jest naprawdę nie lada wyczynem. Bocian czarny z zachowania to zupełnie innych ptak niż bocian biały. Ostatnimi czasy jego populacja wzrosła i możemy go spotkać w niemal każdym, większym kompleksie leśnym.

Wokół jego gniazd tworzy się strefy ochronne: w promieniu około 100 m – strefę ścisłej ochrony całorocznej oraz w promieniu około 500 m strefę, w której nie można przebywać w okresie od 15 marca do 31 sierpnia. W strefie ochrony ścisłej nie prowadzi się jakiejkolwiek działalności (np. pozyskania drewna).

Działania ochronne powinny obejmować utrzymanie aktualnego stanu siedlisk gatunku, ograniczenie prac związanych z przebudową koryt rzek i potoków oraz zaprzestanie osuszania głównych obszarów żerowiskowych.

A tak a propos czy wiecie jak w gwarze nazywa się bocian czarny?

 

Oba gatunki podlegają w Polsce ochronie ścisłej i wymagają ochrony czynnej!

Jedną z form ochrony czynnej bociana białego jest stawianie platform pod gniazda na słupach. Mają one zastąpić niebezpieczne miejsca, takie jak obumierające drzewa albo słupy elektroenergetyczne.

 

Teraz czas na zabawę z naszym bohaterem

Odgadnij poprawne odpowiedzi i odczytaj hasło:

 

 

Do pokolorowania bociana białego potrzebujecie tylko dwóch kolorów. Do dzieła.

https://miastodzieci.pl/kolorowanki/bocian/

 

Zapraszamy do obejrzenia filmów o bocianach - Skopiujcie poniższe linki i otwórzcie je w oddzielnym oknie.

https://www.youtube.com/watch?v=SJUIi_oQtMI

https://www.youtube.com/watch?v=jdORBRqBiJI

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Info:

http://www.bocianopedia.pl/

https://miastodzieci.pl/

 

Zdjęcia wykorzystano:

z zasobów naszego Zespołu oraz https://www.google.com/search?q=bocian+biały