Park Krajobrazowy Gór Słonnych
Zbiorcze informacje na temat Parku Krajobrazowego Gór Słonnych
Uchwała Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych z dnia 28 października 2013r.
Zmiana Uchwały Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych z dnia 31 marca 2014r.
Załącznik nr 1 i nr 4 do Uchwały Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 25 września 2017r.
Zmiana uchwał Sejmiku Województwa Podkarpackiego w sprawach parków krajobrazowych z dnia 12 września 2022 r.
PLAN OCHRONY PARKU KRAJOBRAZOWEGO GÓR SŁONNYCH
Utworzony został rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego w 1992 r. na powierzchni 38 096 ha. W 2005 roku jego powierzchnia wynosiła 56 032 ha. Obecnie powierzchnia parku wynosi 56.188 ha i obejmuje gminy: Sanok, Tyrawa Wołoska i Miasto Sanok w powiecie sanockim, Gminę Ustrzyki Dolne i Miasto Ustrzyki Dolne w powiecie bieszczadzkim, gminy: Lesko i Olszanica w powiecie leskim. Według podziału fizjograficznego Park obejmuje północne fragmenty Gór Sanocko - Turczańskich przechodzących w Pogórze Przemyskie. Wschodnią granicę Parku stanowi granica państwowa z Ukrainą na odcinku Bandrów - Arłamów, od południa - linia drogowo - kolejowa na odcinku Ustrzyki Dolne - Lesko. Zachodnia granica biegnie doliną Sanu od Monasterca po Dobrą i wreszcie północna - granicą administracyjną gminy Ustrzyki Dolne. Park obejmuje swoim obszarem typowe dla Karpat Wschodnich pasma górskie: Gór Słonnych i Chwaniowa. Pięknie, rusztowo uformowane grzbiety górskie ułożone z kierunku północnego zachodu na południowy wschód poprzecinane są siecią rzek i potoków będących dopływami Sanu i Wiaru. Przez południowo - wschodnią część Parku przechodzi granica głównego europejskiego działu wód, oddzielającego zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Wody do Morza Czarnego z terenu Polski zbiera Strwiąż, wypływający ze stoków góry Berdo, doprowadzając je najpierw do Dniestru.
MAPA
 |
|
(widok na lotnisko) |
Osobliwością Parku są licznie występujące słone źródła, o których w swoim dziele "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" pisał Stanisław Staszic. Znaczne ich zagęszczenie znajduje się w obrębie szczytu Na Opalonym. Naliczono 78 potoków, które odprowadzają wody o różnym stopniu zawartości soli.
Nie tylko solanki ukryte są pod powierzchnią ziemi. Znane są złoża roponośne ciągnące się pasmem od Berehów Dolnych i Łodyny przez Ropienkę, Wańkową i Leszczowate po Witryłów, Temeszów i Obarzym. Już w 1886 r. prowadzono eksploatację ropy naftowej w Ropience, a tuż przed II wojną stanęło na tym terenie 70 szybów o średniej głębokości 300 m. Obecnie złoża są już na wyczerpaniu.
Pogórza i grzbiety górskie porośnięte w 73% kompleksami leśnymi administrowane są przez Nadleśnictwa: Bircza, Brzegi Dolne, Brzozów i Lesko. Pośród lasów wyłaniają się enklawy pól uprawnych, łąk i pastwisk, na których mieszkańcy Parku wypasają owce i kozy rzadziej bydło. Niezamieszkałym dolinom Parku uroku dodają stare drzewa owocowe pozostałe po dawnych wsiach wysiedlonych w latach 1945-47.
 |
|
|
Zbiorowiska leśne porastające doliny, pogórza i niewysokie góry tworzą piętrowy układ roślinności.
Powyżej 500 m. n.p.m. szatę roślinną tworzy piętro regla dolnego, które stanowią lasy bukowe i bukowo-jodłowe z runem charakterystycznym dla żyznej buczyny karpackiej. Roślinność występującą do 500 m. n.p.m. stanowi piętro pogórza, którego wyższe partie porasta podgórska forma buczyny karpackiej, niższe zaś - grądy odmiany wschodniokarpackiej. W dolinach rzecznych występują głównie zarośla wiklinowe i nadrzeczna olszynka karpacka. Wysoki stopień naturalności tego terenu wyraża się dużym bogactwem florystycznym, liczącym ok. 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu gatunków górskich, podgórskich i pontyjskich. Na tych stosunkowo niewielkich wysokościach występuje aż 68 gatunków górskich, w tym 5 subalpejskich i 45 reglowych. Wschodniokarpacki charakter zbiorowiskom roślinnym Parku nadają gatunki wschodnie, m.in. groszek wschodniokarpacki, smotrawa okazała, lulecznica kraińska i żywokost sercowaty. Florę pontyjską reprezentuje 79 gatunków kserotermicznych, z których należałoby wymienić: czosnek zielonawy, przelot pospolity, kłosownicę pierzastą, kruszczyk siny, dzwonek brzoskwiniolistny, wilczomlecz lancetowaty,goryczkę krzyżową oraz miodownik melisowaty.
Osobliwością dendrologiczną Parku są drzewiaste formy cisa występujące w ok. Serednicy oraz stanowisko krzewu - kosa olcha w ok. Bandrowa, natomiast geologiczną - odkrywki fliszu karpackiego rozrzucone po całym jego terenie.
Duże powierzchnie kompleksów leśnych poprzecinanych połaciami pól uprawnych i ciekami wodnymi stwarzają dogodne warunki do rozwoju i bytowania dla wielu gatunków zwierząt, w tym typowych dla fauny puszczańskiej.
 |
|
|
W Parku spotkać można takie gatunki jak: niedźwiedź brunatny, ryś, wilk, żbik, wydra, jeleń szlachetny, dzik, orzeł przedni, orlik krzykliwy i grubodzioby, jastrząb, trzmielojad, puchacz, puszczyk uralski, sóweczka, dzięcioł trójpalczasty i białogrzbiety. Łąki w dolinach rzek i potoków są miejscem żerowania dla wielu gatunków ssaków: jelenia szlachetnego, sarny, dzika, lisa i borsuka. Doliny te są również wspaniałym terenem łowieckim ptaków drapieżnych oraz miejscem gniazdowania zagrożonego w skali globalnej derkacza.
Ponadto w obrębie Parku odnotowano wśród bezkręgowów wiele endemitów wschodnio-, zachodnio- i ogólnokarpackich głównie wijów, chrząszczy i ślimaków.
O wysokich wartościach przyrodniczo - krajobrazowych Parku świadczy fakt, że planuje się objąć część jego terenu najwyższą formą ochrony - parkiem narodowym, pod nazwą TURNICKI.
Obecnie na znacznej części powierzchni powstały rezerwaty przyrody. Pięć istniejących zajmuje pow. 899 ha.
Są to rezerwaty o charakterze leśnym.
 |
|
|
Przemierzając ten słabo zurbanizowany teren nie można oprzeć się wrażeniu, że panuje tu idealna harmonia człowieka z naturą.
 |
|
Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Parasekwy obecnie kościół rzymskokatolicki w miejscowości Stefkowa
|
Krajobraz naturalno-kulturowy Parku jawi się jako kraina "dzikich lasów", opustoszałych wiosek i bogatej historii. Jednakże ślady wspaniałej przeszłości obecnie spotyka się tylko w postaci zabytków historyczno-kulturowych. Niektóre z miejscowości rozwijały się znakomicie już w średniowieczu, czego dowodem są liczne grodziska np.: w Olszanicy, Tyrawie Wołoskiej i Tyrawie Solnej. Z nowszej historii wśród naturalnego krajobrazu przebijają się zabytki miejskiej przeszłości Mrzygłodu, XVII - wieczny dwór z pięknym parkiem w Załużu oraz pałac i park z XIX wieku w Olszanicy.
Park jako kraina pogranicza i dwóch narodów obfituje również w obiekty sakralne, głównie cerkwie greckokatolickie. Wystające kopuły pięknych cerkwi widoczne są w Bezmiechowej, Bandrowie, Brzegach Dolnych, Hołuczkowie, Krecowie, Krościenku, Liskowatem, Łodynie, Paszowej, Rakowej, Rudence, Serednicy, Siemuszowej, Stefkowej, Tyrawie Solnej.
W niektórych miejscowościach Parku zachowało się jeszcze budownictwo mieszkalne dolinian.
 |
|
z Tyrawy Wołoskiej i jego prace |
"Dzikość", spokój i harmonia w przyrodzie są źródłem natchnienia i inspiracji do pracy twórczej dla poetów i artystów.
Wspomnieć należy o nieżyjącej już poetce Marii Czerkawskiej mieszkającej i tworzącej w Bezmiechowej, czy artyście - rzeźbiarzu z Tyrawy Wołoskiej - Bogusławie Iwanowskim. Tego niezwykle uzdolnionego, wrażliwego i pracowitego kresowiaka do tej miejscowości, po życiowej tułaczce, przyciągnęło piękno Gór Słonnych. Galerię rzeźby pn."Quo vadis" można zwiedzać codziennie o każdej porze dnia.
Różnorodność krajobrazowo - kulturowa predestynuje ten teren do rozwoju i uprawiania różnorodnych form turystyki. Amatorzy pieszych wędrówek mogą poznawać jego walory na wyznakowanych szlakach turystycznych: m.in. czerwonym, niebieskim, zielonym i żółtym.
SZLAK CZERWONY - jego początek znajduje się w Sanoku, na teren Parku wkracza w dzielnicy zwanej Biała Góra i prowadzi przez grzbiet Gór Słonnych oraz miejscowości Rakowa, Zawadka, opuszczając teren Parku na górze Poręba Wysoka (618 m n.p.m.)
SZLAK NIEBIESKI - na teren Parku wkracza pokonując drogę pomiędzy Dźwiniaczem Dolnym a Łodyną, biegnie przez wzgórza Wysoki Dział, Brańcowa, Roztoka, pasmo Jamnej by opuścić obszar Parku w pobliżu Hotelu Arłamów i wchodzi na teren PKPP.
SZLAK ZIELONY (sobieński) - jest odnogą szlaku czerwonego i biegnie od Góry Przysłup, schodząc w kierunku południowym do drogi Załuż - Lesko u podnóża rezerwatu "Góra Sobień".
SZLAK ZIELONY wychodzi z Bykowiec, prowadząc przez skraj rezerwatu Polanki dochodzi do wzgórza Granicka, przebieg szlaku kończy się w górnej części miejscowości Liszna, dochodząc do szlaku czerwonego.
SZLAK ZIELONY (arłamowski) wkracza do Parku powyżej dawnej wsi Łomna, dalej biegnie doliną Wiaru oraz dzikim grzbietem Pasma Jamnej, dochodząc do szlaku niebieskiego.
ŻÓŁTY SZLAK rozpoczyna się przy dworcu kolejowym w Sanoku, do Parku wchodzi przy końcu zabudowań ulicy B. Chrobrego i prowadzi na górę Orli Kamień (514 m n.p.m.).
Wędrówka szlakami po Parku to prawdziwa "uczta dla oczu", gdyż co rusz z różnych punktów widokowych podziwiać można piękne panoramy Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Pogórza Przemyskiego czy samych Gór Słonnych. Przepiękne krajobrazy wyłaniają się również turystom zmotoryzowanym poruszającym się po, wijącej się w ok. Tyrawy Wołoskiej w kształcie serpentyny, drodze Przemyśl - Sanok.
Zbadane w 1928 roku korzystne prądy powietrzne na jednym ze zboczy Gór Słonnych w Bezmiechowej stały się również powodem do zorganizowania w 1930 roku pierwszego w Polsce szkolenia pilotów szybowcowych, a następnie słynnej Szkoły Szybowcowej. Zlikwidowanej w 1951 roku decyzją władz szkole, dawną świetność próbuje przywrócić Politechnika Rzeszowska i Aeroklub Bieszczadzki. Dzięki próbom reaktywowania "lotniska" Bezmiechowa staje się coraz większą atrakcją dla amatorów lotów szybowcami.
Pogórza i niewysokie góry stanowią również idealne miejsce dla amatorów paralotniarstwa. Bezkresne obszary Parku predestynują go także do jazdy konnej i rowerowej. Zarówno konie jak i rowery można wynająć w Ośrodku Wypoczynkowym w Arłamowie, dysponującym wieloma miejscami noclegowymi, niestety dla turystów z "bogatą kieszenią".
W okresie zimowym na terenie Ośrodka funkcjonuje, coraz popularniejszy, wyciąg narciarski.
Mamy nadzieje, że zachęciliśmy Państwa do odwiedzenia tego urokliwego zakątka kraju. Pobyt w Parku pozwoli turystom bliżej poznać bogactwo przyrody, historii i kultury, a przede wszystkim - dobrze wypocząć.